KB-Wiki-Stats-Graphs
Het gebruik van Delpher in Nederlandstalige Wikipedia-artikelen, januari 2025
Olaf Janssen, 15 februari 2025
Dit artikel is ook beschikbaar als PDF.
Delpher biedt toegang tot miljoenen gedigitaliseerde pagina’s uit Nederlandse historische kranten, boeken en tijdschriften. Het is een veelgebruikte bron in de Nederlandstalige Wikipedia. In dit artikel bekijken we hoe vaak er in welke Wikipedia-artikelen verwezen wordt naar Delpher, en welke Delpher-pagina’s het vaakst worden geciteerd. Ook speuren we naar Wikipedia-artikelen die geheel of grotendeels op Delpher zijn gebaseerd.
Er zijn veel Wikipedia-artikelen die (bijna) geheel op basis van Delpher geschreven zijn. Zonder Delpher zou het artikel Vuilnisman niet hebben bestaan.
De belangrijkste punten (per 17 januari 2025) uit dit artikel zijn:
- 15.569 verschillende Wikipedia-artikelen bevatten gezamenlijk 45.409 links naar 43.063 verschillende pagina’s in Delpher.
- Deze verwijzingen zijn voornamelijk naar kranten (38.530 URLs), gevolgd door boeken (4.923 URLs) en tijdschriften (1.872 URLs). Zie de details.
- Het artikel Lijst van rampen in Nederland bevat met 182 de meeste links naar Delpher, gevolgd door het artikel Lijst van historische Nederlandse netnummers, met 175 Delpher-URLs. Het artikel over Jacques Anquetil sluit met 130 verwijzingen de top 3 af. Zie de details.
- Wanneer we de Kranten homepage en de Delpher homepage buiten beschouwing laten, wordt naar de illustratie Afstandsaanduidingen langs Rijkswegen in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 12-02-1937 het vaakst, nl. vanuit 13 Wikipedia-artikelen verwezen. Op de tweede plek staat pagina 2 van de krant Suriname van 02-09-1933 met verwijzingen in 12 artikelen. Zie de details.
- Er zijn 61 Wikipedia-artikelen die (bijna) geheel op basis van Delpher-inhoud geschreven zijn. M.a.w.: zij danken hun bestaan voor een belangrijk deel aan Delpher. Zie de details.
- De onderliggende ruwe data waar dit artikel gebruik van maakt is beschikbaar op Github.
Links naar Delpher in Nederlandstalige Wikipedia-artikelen
De Nederlandstalige Wikipedia maakt veelvuldig gebruik van informatie uit Delpher om in artikelen te verwerken. Vanuit zo’n lemma wordt dan door middel van één of meerdere URLs terugverwezen naar de gebruikte broninformatie in Delpher. Dit kan bijvoorbeeld een link zijn naar een specifiek krantenartikel, een gedigitaliseerd boek, een bepaalde pagina in een tijdschrift, een hele PDF van een publicatie, of een zoekopdracht in radiobulletins. Laten we een aantal voorbeelden bekijken:
In kranten:
- Het artikel Aethernieuws verwijst naar een overzicht van 67 afleveringen van dit verzetsblad uit de Tweede Wereldoorlog op Delpher.
- In het lemma over Abraham Asscher (1884-1926) staat een link naar een PDF van de aflevering van 14 maart 1919 van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, waarin een artikel over Opperrabbijn A. Asscher te lezen is.
- Pagina 8 van de Amigoe van 04-07-1985 bevat informatie over een expositie van Surinaamse kunstenaars in Curaçao die in het artikel over de Amsterdamse decorontwerper, tekenaar, schilder en journalist Nic Loning is verwerkt.
- Het artikel over 10 jaar Bassie & Adriaan verwijst naar een krantenartikel van 19-10-1984 in het Limburgsch dagblad waarin een optreden van het duo in De Blufshow van Hans Kazàn wordt aangekondigd.
- In maart 1991 vochten Joep Jansen (codenaam Max) en Willem Schoemaker (codenaam Miki) voor de Utrechtse rechtbank uit wie de ware oprichter van de WO2-spionagegroep Geheime Dienst Nederland zou zijn. Diverse kranten schrijven hierover.
- In het artikel over Nico Bolkestein wordt verwezen naar de platte tekst van een krantenartikel waarin het overlijden van deze politicus en PvdA-bestuurder genoemd wordt. Het is niet meteen manifest uit welk krantenartikel deze tekst afkomstig is, maar na enig zoekwerk blijkt dit de personaliarubriek in het Nederlands dagblad van 12-1993 te zijn.
In boeken
Illustratie door Theo Ortmann in het boek Onmaatschappelijke voorkeur van Mary Dorna uit 1938. - Bron, publiek domein.
- In het artikel Studentencorps wordt uitgelegd wat de oudste nog bestaande studentensociëteit in Nederland is. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het boek Studentenleven van Klikspaan uit 1844.
- De Duitse kunstenaar Theo Ortmann (1902-1941) heeft het boek Onmaatschappelijke voorkeur van Mary Dorna uit 1938 geïllustreerd. Op pagina 13 maakte hij een illustratie van een rokende man in een stoel op het strand.
- Bij een uitleg over voormalige Nederlandse loodsvlaggen wordt gebruik gemaakt van het zoekwoord ‘loodsvlag’ in het boek Jongens en techniek, Schepen-havens-kranen-kanalen-sluizen-bruggen-centrifugaalpompen uit 1938.
- In het lemma over de Doelisten - een 18e eeuwse prinsgezinde burgerbeweging in Amsterdam - staat een literatuurverwijzing naar een PDF van het boek Revolutiedagen in Amsterdam van P.C.A. Geyl uit 1936.
In tijdschriften
- Het artikel over het Nederlands tijdschrift voor de fotografie Lux (1889-1927) bevat een link naar 280 gescande edities van dit tijdschrift die in Delpher beschikbaar zijn.
- Op pagina 346 (en verder) van het Tijdschrift der Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering van Nijverheid uit 1898 wordt een beschrijving gegeven van de voormalige kleding- en ondergoedproducent Jansen & Tilanus uit Vriezenveen.
- Het artikel over Dirk Blank verwijst naar een foto getiteld Ochtend in’t Bosch in jaargang 9 van het tijdschrift De camera; modern fotografisch tijdschrift waarmee deze Utrechtse fotograaf in december 1916 de eerste prijs van een amateurfotowedstrijd won.
- Het artikel over het vijfjaarlijkse internationale World Congress of Philosophy bevat een link naar de PDF van het Algemeen Nederlandsch tijdschrift voor wijsbegeerte en psychologie, jaargang 28 van 01-03-1935.
- Het artikel over Jan Thate geeft op basis van de zoekopdracht “j.b. thate” een overzicht van tijdschriftafleveringen waarin deze huisarts, sterren- en weerkundige en fotograaf genoemd wordt.
In radiobulletins
- In het artikel over de Mont Blanctunnel wordt verwezen naar het ANP-radionieuwsbericht over de inwijding Mont Blanctunnel op 15 september 1962.
- Het Middelheimmuseum is een Antwerps openluchtmuseum voor moderne en hedendaagse beeldhouwkunst. Op 25-05-1957 vond daar de plechtige opening van de 4e Biënnale voor beeldhouwkunst plaats, aldus een ANP-nieuwsbericht van die dag.
De structuur van Delpher-URLs
Voordat we een volledige analyse van Delpher-verwijzingen in Wikipedia kunnen maken, is het handig om eerst de structuur van Delpher-URLs beter te begrijpen. Deze kunnen in een aantal logische groepen worden onderverdeeld:
1) Kranten-URLs: dit zijn URLs van krantentitels, -afleveringen, -pagina’s en -artikelen, of van full-text en/of samengestelde zoekopdrachten, PDF’s van afleveringen of de platte tekst (OCR) van een krantenartikel. Dit kun je zien wanneer je de URLs van bovenstaande voorbeelden inspecteert.
Dit materiaal is op Delpher te vinden onder de ingang Kranten 1618-1995 en URLs beginnen typisch met de syntax http(s)://www.delpher.nl/nl/kranten/ maar ook vaak met http(s)://resolver.kb.nl/resolve?urn=. Zie voor uitgebreidere uitleg over deze ‘resolver-syntax’ hierna.
2) Boeken-URLs: dit zijn URLs van boektitels, -pagina’s of -illustraties, of van full-text en/of samengestelde zoekopdrachten, PDF’s van hele boeken of de platte tekst (OCR) van een heel boek. Dit wordt inzichtelijker wanneer je de URLs van bovenstaande voorbeelden inspecteert.
Dit materiaal is op Delpher te vinden onder twee ingangen:
- Boeken Basis waarbij URLs typisch beginnen met http(s)://www.delpher.nl/nl/boeken/ of met http(s)://resolver.kb.nl/resolve?urn= (zie uitleg hieronder)
- Boeken Google waarbij URLs beginnen met http(s)://www.delpher.nl/nl/boeken1/.
3) Tijdschriften-URLs: dit zijn URLs van tijdschriftentitels, -jaargangen, -afleveringen, -pagina’s en -artikelen, of van full-text en/of samengestelde zoekopdrachten, of PDF’s van afleveringen. Dit kun je zien wanneer je de URLs van bovenstaande voorbeelden inspecteert.
Dit materiaal is op Delpher te vinden onder de ingang Tijdschriften 19e t/m 21e eeuw en URLs beginnen typisch met de syntax http(s)://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/ maar ook vaak met http(s)://resolver.kb.nl/resolve?urn=. Zie voor uitgebreidere uitleg over deze ‘resolver-syntax’ hierna.
4) Radiobulletins-URLs: dit zijn URLs van de uitgetypte teksten van radiojournaaluitzendingen van het ANP, van full-text en/of samengestelde zoekopdrachten of van scans (jpg’s) van de typoscripten. Zie de bovenstaande voorbeelden.
Dit materiaal is op Delpher te vinden onder de ingang Radiobulletins (van het ANP) en URLs beginnen typisch met de syntax http(s)://www.delpher.nl/nl/radiobulletins/ of met http(s)://resolver.kb.nl/resolve?urn=anp, waarbij de suffix =anp dan aangeeft dat dit een radiobullettin (van het ANP) betreft. Zie voor uitgebreidere uitleg over deze ‘resolver-syntax’ hierna.
5) Overige URLs (statische pagina’s): dit zijn URLs van de overige pagina’s in Delpher die niet tot één van de vier bovenstaande groepen behoren. Denk daarbij aan de homepage, Wat is Delpher?, Wat zit er in Delpher? of overkoepelende zoekopdrachten in alle materiaalsoorten tegelijk, zoals bv. zoeken naar “Hans Janmaat”.
Duurzaam verwijzen d.m.v. resolver-URLs
Naast die vijf groepen Delpher-URLs die hierboven besproken worden, is er nóg een zeer grote verzameling URLs die naar materialen in Delpher verwijzen. Dit zijn persistente URLs die beginnen met de ‘abstracte resolver-syntax’ http(s)://resolver.kb.nl/resolve?urn=.
De KB heeft een zgn. resolver-service die duurzame, abstracte, materiaalsoortonafhankelijke URLs vertaalt naar bovengenoemde materiaalsoortspecifieke URLs. Zo verwijst bijvoorbeeld de abstracte URL https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000035786:mpeg21:a0014 door naar een krantenartikel met URL https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=KBNRC01:000035786:mpeg21:a0014
Dit is een duurzame manier van verwijzen, omdat de KB ervoor zorgt dat deze resolver-URLs altijd naar de juiste Delpher-pagina blijven verwijzen, ook als de URL-structuur van Delpher in de toekomst zou veranderen.
In bovenstaand voorbeeld staat de (set)identifier KBNRC01, wat aangeeft dat het om een krantencolllectie gaat, in dit geval het Algemeen Handelsblad, een voorloper van de NRC. Voor haar resolver-service hanteert de KB een groot aantal verschillende (set)identifiers die naar kranten, boeken, tijdschriften of ANP-radiobulletins verwijzen. Via http://services.kb.nl/mdo/oai?verb=ListSets kun je een indruk krijgen van de verschillende (set)identifiers die de KB hanteert met welke materiaalsoorten ze geassocieerd worden.
Delpher-links opsporen in Wikipedia
Naar aanleiding van bovenstaande anekdotische voorbeelden en de uitleg over Delpher-URLs, is het interessant om een complete analyse van verwijzingen naar Delpher in de Nederlandstalige Wikipedia te maken. We krijgen daarmee precies inzicht welke Wikipedia-artikelen hoe vaak naar Delpher verwijzen, en welke Delpher-pagina’s het vaakst worden geciteerd.
Hoe kunnen we alle Delpher-links in Wikipedia systematisch opsporen? Daar biedt Wikipedia een handig hulpmiddel voor, genaamd Externe koppelingen zoeken. Hiermee vind je Wikipedia-pagina’s die een bepaald URL-patroon bevatten. Zo kunt je bijvoorbeeld zoeken naar pagina’s die het patroon https://www.delpher.nl bevatten. Je vindt hierbij niet alleen de reguliere artikelen, maar ook pagina’s in de ‘achterkant’ van Wikipedia, zoals Overleg- en Gebruikerspagina’s.
Je kunt dit op een gelijkwaardige manier ook via de Wikipedia API uitvragen. Hierbij kun je dan meteen filteren op alleen de artikelen (eunamespace=0), waarbij dus (o.a.) Overleg- en Gebruikerspagina’s niet worden meegenomen. Dit doe je met de API-call https://nl.wikipedia.org/w/api.php?action=query&list=exturlusage&eulimit=100&eunamespace=0&format=json&euprotocol=https&euquery=www.delpher.nl. Op een zelfde manier kun je m.b.v. deze API-call alle Wikipedia-artikelen opsporen die een verwijzing naar kranten(artikelen) in bovengenoemde KBNRC01-collectie bevatten, m.a.w. die het patroon resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01 bevatten.
Met behulp van dit soort API-calls een stuk Python-code kunnen we alle artikelen in de Nederlandstalige Wikipedia die (één of meer keer) verwijzen naar Delpher opsporen.
De volledige analyse
In februari 2025 hebben we de hele speurtocht volbracht en de ruwe data gepubliceerd. In de rest van dit artikel zullen we met behulp van datavisualisaties de resultaten van deze analyse presenteren.
15.569 verschillende Wikipedia-artikelen bevatten gezamenlijk 45.409 links naar 43.063 verschillende pagina’s in Delpher.
1) Aantal verwijzingen naar Delpher vanuit Wikipedia
Als eerste kijken we hoe vaak er in Wikipedia-artikelen verwezen wordt naar kranten, boeken, tijdschriften, radiobulletins en statische pagina’s in Delpher. Dit laat onderstaande donutgrafiek zien. Zo zien we bijvoorbeeld dat er op 17 januari 2025
- 38.530 URLs in Wikipedia stonden die uitkomen op een Delpher-krantenpagina, en dat er
- 4.923 URLs in Wikipedia stonden die uitkomen op een Delpher-boekpagina (Basis en Google samen), en dat er
- 1.872 keer naar een tijdschrift werd verwezen.
- In totaal bevatte Nederlandstalige Wikipedia-artikelen op die datum 45.409 (niet-unieke) URLs die naar Delpher linkten.
2) Wikipedia-artikelen met de meeste links naar Delpher
Wanneer we iets dieper op de data inzoomen zien we dat er op 17 januari 2025 in totaal 15.569 verschillende Wikipedia-artikelen waren die één of meerdere links naar Delpher bevatten.
Onderstaande grafiek toont de Top 25 van die artikelen. Zo bevat de Lijst van rampen in Nederland maar liefst 182 verwijzingen naar veelal krantenberichten, en het artikel over de Geschiedenis van Feyenoord bevat er 63, tevens meestal naar krantenberichten.
3) Delpher-pagina’s waarnaar het vaakst verwezen wordt vanuit Wikipedia-artikelen
Vervolgens kunnen we ook kijken naar de in totaal 43.063 unieke Delpher-pagina’s waar Wikipedia-artikelen op peildatum 17 januari 2025 naar verwezen.
Voor de goede orde: onder Delpher-pagina’s verstaan we hier o.a.
- titels, jaargangen, afleveringen, pagina’s en artikelen uit kranten, boeken, tijdschriften en radiobulletins,
- resultaten van full-text en/of samengestelde zoekopdrachten in deze materiaalsoorten,
- PDF’s, platte tekst (OCR) en scans (JPG’s) van deze materiaalsoorten, en
- statische pagina’s.
De staafgrafiek hieronder laat de Top 25 van deze Delpher-pagina’s zien.
Wanneer we de Kranten homepage en Delpher homepage buiten beschouwing laten, dan zien we dat er 13 verschillende Wikipedia-artikelen bestaan die naar de illustratie Afstandsaanduidingen langs Rijkswegen in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 12-02-1937 verwijzen. Op de tweede plek staat pagina 2 van de krant Suriname van 02-09-1933, met verwijzingen vanuit 12 artikelen.
4) Wikipedia-artikelen die grotendeels op Delpher gebaseerd zijn
Bij punt 2) hebben we gekeken naar de Wikipedia-artikelen die veel links naar de Delpher bevatten. In het verlengde hiervan is het ook interessant om te onderzoeken of er artikelen bestaan waarin alle, of bijna alle externe koppelingen naar Delpher verwijzen.
Als je bijvoorbeeld kijkt naar het artikel Vuilnisman, dan zie je onderaan dat de Bronnen, noten en/of referenties allemaal naar krantenberichten in Delpher linken. Je zou dus kunnen zeggen dat dit artikel grotendeels op de inhoud van Delpher is gebaseerd, of dat het zijn bestaan dankt aan Delpher als contentleverancier en aan de Wikipedia-gemeenschap die al die stukjes Delpher-krantencontent heeft samengevoegd tot dit artikel.
Hoe kunnen we dit soort artikelen systematisch opsporen? Daarvoor verwijs ik graag naar het artikel Detecting Wikipedia articles strongly based on single library collections uit 2020. Hierin wordt een methode beschreven om Wikipedia-artikelen te vinden die geheel of grotendeels gebaseerd op inhoud uit één online bron, zoals een digitaal krantenarchief met volledige tekst (Delpher), of een digitale tekstbibliotheek zoals de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL).
Samengevat kijken we bij deze methode naar twee parameters:
- External link treshhold: Het Wikipedia-artikel moet een minimum aantal externe koppelingen bevatten, aangezien de inhoud ervan voldoende gebaseerd moet zijn op externe bronnen.
- Link ratio: Dit is de verhouding tussen het totale aantal externe URLs en het aantal daarvan dat naar Delpher verwijst. Een link ratio van 1,00 betekent dat alle externe links in een artikel Delpher-links zijn. Hoe lager de link ratio, hoe kleiner het relatieve aantal Delpher-URLs in het artikel.
Om te beoordelen of een artikel grotendeels op Delpher is gebaseerd, hebben we de volgende drempelwaarden gekozen:
- External link treshhold = 20: Het artikel bevat minimaal 20 externe URLs.
- Link ratio >= 0.80: Minimaal 80% van deze externe URLs verwijst naar Delpher.
Dat levert onderstaande lijst op van 61 artikelen op.
In kolom 3 zien we dat het aantal externe URLs (NrOfExternalUrls ) groter of gelijk is aan de drempelwaarde van 20. De LinkRatio in kolom 4 is de verhouding tussen de waarden in kolommen 2 en 3, en dus steeds groter dan of gelijk aan 0.80.
We zien dat de top 3 gevorm wordt door de artikelen over Jacques Anquetil, Les Grandes Galeries Belges en de Ontstaansgeschiedenis van het Wilhelminakanaal.
Voorts zien we dat er meerdere artikelen volledig op Delpher (veelal kranten) gebaseerd zijn (LinkRatio=1.00):
- Toon van den Enden
- Vuilnisman
- Splendor (wielerploeg)
- Johan Jacob Donner
- Nederlands-Indische kentekens
- Lijst van burgemeesters van Aengwirden
Het eerder genoemde artikel uit 2020 bevat een vergelijkbaar overzicht van 193 Wikipedia-artikelen die geheel of grotendeels op Delpher gebaseerd zijn. Destijds zijn de volgende drempelwaarden gekozen: Number of external links >= 6 , Link ratio >= 0.75. Dit leverde een stuk bredere artikelselectie op dan met de nu gehanteerde drempelwaarden van 20 en 0.80. Het is interessant - en tevens een oefening voor de lezer - om de overeenkomsten en verschillen te zoeken tussen die tabel en de lijst van 61 artikelen hierboven.
Ruwe data
Alle data gebruikt voor de visualisaties en analyses in dit artikel is beschikbaar op Github. Je kunt het Excel-bestand ook direct downloaden.
Vergelijkbaar artikel over DBNL en Wikipedia
In januari 2025 publiceerden we een soortgelijk artikel getiteld Het gebruik van DBNL in Nederlandstalige Wikipedia-artikelen, september 2024. Hierin bekijken we hoe vaak er in welke Wikipedia-artikelen verwezen wordt naar de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL), en welke DBNL-pagina’s het vaakst worden geciteerd. Ook speuren we naar Wikipedia-artikelen die geheel of grotendeels op de DBNL zijn gebaseerd.
Over de auteur
Olaf Janssen is de Wikimedia-coördinator van de KB, de nationale bibliotheek van Nederland. Hij draagt bij aan Wikipedia, Wikimedia Commons en Wikidata als Gebruiker:OlafJanssen. ORCID: 0000-0002-9058-9941.
Hergebruik van dit artikel
De tekst van dit artikel is vrijgegeven onder de Creative Commons Naamsvermelding CC-BY 4.0 licentie.
Citatie: Janssen, O.D. (2025). ‘Het gebruik van Delpher in Nederlandstalige Wikipedia-artikelen, januari 2025’. Zenodo, 15 februari 2025. https://doi.org/10.5281/zenodo.14825756.
Naamsvermelding: KB, nationale bibliotheek van Nederland / Olaf Janssen, CC-BY 4.0
Identifiers en URLs van dit artikel
Persistent:
- DOI (Zenodo): https://doi.org/10.5281/zenodo.14825756
- Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/entity/M159206027
Niet-persistent: